Traag stromend maar dan weer kolkend slingert de Maas door het Midden-Limburgse terrassenlandschap. Door het samenspel van breuken in de aardkorst, ijstijden en de kracht van het water is er in Midden-Limburg een gevarieerd landschap ontstaan. De Roer, de Swalm en de Vlootbeek hebben hierin een eigen stroomdal uitgesleten waarin ze in het overgrote deel vrijelijk mogen meanderen.

In de Meinweg liggen op de terrasranden eeuwenoude boskernen en op de terrassen zelf zijn heideterreinen met vennen ontstaan. Het is een van de meest waardevolle amfibieën- en reptielengebieden van West-Europa.

Aan de onderkant van de steilranden treedt kwelwater uit, waardoor vochtige biotopen zijn ontstaan zoals het Meerlebroek, het Blankwater en het IJzerenbosch. In de beekdalen liggen doorstroommoerassen en elzenbroekbossen.

Deze natuur- en landschapsbiografie omvat drie delen. In deel 1 wordt een overzicht gegeven van het Midden-Limburgse landschap en haar ontstaansgeschiedenis. Ook wordt ingegaan op de rol die de mens daarin heeft gespeeld.

In deel 2 worden in samenhang de natuurgebieden beschreven, zoals de stroomdalen van de Maas en de Roer en de natuurontwikkeling die daar heeft plaatsgevonden. Maar aandacht gaat ook uit naar de stroomgebieden van de Swalm, de Vlootbeek en de Middelsgraaf. De hoger gelegen stuifzandgebieden, zoals de Beegderheide, de Breidberg-Driestruik en het Marissen worden beschreven. Centraal in deze biografie staat het huidige Nationaal Park De Meinweg waar het terrassenlandschap in volle glorie te bewonderen is. Omdat de natuur niet ophoudt bij een landsgrens, wordt ook ingegaan op de gebieden net over de grens in Duitsland zoals het Brachterwald, het Elmpterwald, de Duitse Meinweg en het Duitse deel van het stroomgebied van de Swalm.

Het derde deel bevat portretten van icoon- en gidssoorten, organismen die kenmerkend zijn voor de natuurterreinen in de Midden-Limburgse Maasterrassen. De beschrijving van hun ecologie is toegesneden op de lokale situatie.

Alle onderwerpen zijn rijkelijk voorzien van foto’s en bij de terreinbeschrijvingen zijn ook wandelingen toegevoegd zodat de natuur daadwerkelijk ervaren en beleefd kan worden.

Een publicatie die je naar de natuur trekt en als boodschap heeft dat de natuur in ons bestaan een onmisbare factor is.

Inhoudsopgave deel 1

Colofon
Inhoudsopgave
Voorwoord
Inleiding

1 Het Midden-Limburgse Maasterrassenlandschap. Land van breuken en beken. Hans Heijnen
Kader: Tranchotkaarten en hun betekenis. Hans Heijnen

2 Gebroken land. Geologie en geomorfologie van een terrassenlandschap. Hans de Jong en Ad Havermans

3.1 Het klimaat in Midden-Limburg. Klimaat en klimaatverandering voor en na 1988. Thijs Zeelen
Kader: Hoogwater, een onverwachte en allerminst plezierige verrassing tijdens de zomer van 2021. Olaf Op den Kamp
Kader: De beekdalbrede benadering voor een natuurgericht waterbeheer. Harry van Buggenum
3.2 Natuurbranden en klimaatverandering. Onbeheersbare fenomenen? Ton Lenders

4.1 Het verre verleden. Een archeologisch kruispunt. Leo Verhart en Eelco Rensink
Kader: Het Roerstreekmuseum, bewaarder van het heem. Ton Lenders en Jack Geraeds
4.2 Midden-Limburg van de Middeleeuwen tot nu. Verhalen van een dynamisch landschap Hans Renes m.m.v. Michiel Purmer
Kader: De Meinweg, het gebruik van gemeenschappelijk bezit. Math de Ponti
Kader: Langgevelboerderijen in Herkenbosch. Joyce Hendrikx
Kader: De aanleg van de Beatrixmijn. Ton Lenders en Coen Thevissen
4.3 Roermond, een stad met invloed. Ook op het omringende landschap Gerard Venner
Kader: Middeleeuwse nederzettingen. Henk Stoepker
Kader: Historische boerderijen langs de Maasnielderbeek. Math de Ponti
4.4 De Meinwegregio in de Tweede Wereldoorlog. Een diep gelaagd militair landschap. Dwayne Beckers
Kader: Fysieke sporen uit de Tweede Wereldoorlog in het landschap. Dwayne Beckers
Kader: Gedenksteen voor de Pijn van Roermond. Ton Lenders en Wilbert Dekker
5.1 De oorsprong van het Limburgs dialect. Hoe taal onze regio (ver)bindt. Math de Ponti
5.2 De Midden-Limburgse dialecten ten oosten van de Maas. Over de grens het gesprek aangaan. Pierre Bakkes
6 Natuurnetwerken in het Nederlands-Duitse grensgebied. Kansen voor een gezonde ecologische infrastructuur in Midden-Limburg. Jan Boeren
Kader: Nieuwe natuur zorgt voor nieuwe verbindingen. Rob Geraeds

Biografieën deel 1
Literatuurlijst deel 1

Inhoudsopgave deel 2

Inleiding

1 Hoogterras en steilrand. Natuur op het hoogste niveau Ton Lenders
1.1 Het Brachter Wald. De mooiste parel van het Grenswald ? Ansgar Reichmann
1.2 Het Elmpter Wald. Een bos met historie in het hart van het Grenspark Maas-Swalm-Nette. Hans Heijnen m.m.v. Peter Kolshorn.
1.3. De Meinweg van verleden naar heden. Het veelzijdige terrassenlandschap van de Meinweg Math de Ponti en Ton Lenders
Kader: Oude boskernen van de Meinweg. Math de Ponti en Bert Maes
Kader: Veldnamen die het verleden laten spreken. Math de Ponti
Kader: Nationale Parken verbinden mens en natuur. Ton Lenders
1.3.1 De Boschbeek. Verscholen meanderend tussen Wilde gagel en Zwarte elzen Jan Hermans
1.3.2 De terrassen van de Meinweg. Oude boskernen, heide en vennen. Math de Ponti
Kader: St. Ludwig, van klooster naar universiteit. Ton Lenders
Kader: Begraafplaats van het St. Ludwig College Math de Ponti
1.3.3 De Roode Beek. Een grensoverschrijdende waterloop. Ton Lenders
Kader: IJshaar of de baard van koning winter ? Ton Lenders en Peter Heuts
1.3.4 De Duitse Meinweg met de Ritzroder Dünen. Weinig heide, maar een grote uitgestrektheid aan bos. Ton Lenders
Kader: Het adellijk geslacht von Schaesberg. Ton Lenders.
Kader: De jacht op groot wild, onlosmakelijk verbonden met onze cultuurhistorie. Ton Lenders.
1.4 Het Schaagbachtal. Met de bossen van het Birgeler Urwald. Olaf Op den Kamp
1.5 Het Annendaalsbos. Van heide en moeras naar bos en veld. Benoit Locht en Pieter Puts

2 Het landschap van de jonge ontginningen. Van moeras en heide naar landbouw en weer terug naar natuur. Hans Heijnen en Ton Lenders
2.1 Het Meerlebroek. Herstelde moerassen langs een oude romeinse grensweg. Gerard Jonkman
2.2 Het Blankwater. Natuurontwikkeling op de grens. Rob Geraeds
2.3 De Lüsekamp. Een Duitse natuurparel tussen Elmpter Wald en Meinweg. Ton Lenders
Kader: Bijzondere vegetatie van de natte heide. Math de Ponti
2.4 Het Haeselaarsbroek. Een ontgonnen moerasgebied in een oud Maasdal. Harry van Buggenum
Kader: Abdij Lilbosch, een abdij met voldoende werk aan de winkel. Olaf Op den Kamp

3 Rivierduin- en stuifzandgebieden. Van los zand over droog schraalland naar marginale akkers. Ton Lenders
3.1 De Melickerheide. Terug bij af. Ton Lenders
Kader De IJzeren Rijn. Historische infrastructuur. Coen Thevissen en Ton Lenders
Kader: Scherpe grenzen tussen groen en rood. Ton Lenders
3.2 De Breidberg en de Driestruik. Twee heideterreinen in ere hersteld. Wouter Jansen
Kader: Poelen stapstenen voor amfibieën. Wouter Jansen
3.3 De Beegderheide. Waar bossen, vennen en droge heide elkaar afwisselen. Reinier Akkermans
Kader: Grondwaterspiegels, schijn bedriegt. Reinier Akkermans
Kader: Heide: Een cultuurlandschap. Math de Ponti
3.4 Het Marissen. Een ontgonnen heidegebied met houtwallen. Harry van Buggenum
Kader: Houtwallen als cultuurhistorisch en ecologisch waardevolle landschapselementen. Harry van Buggenum

4 Terrasbeken rondom de Swalm. Met diverse trappen van hoog naar laag. Hans Heijnen
Kader: Sinuositeit, over kronkels en meanders. Hans Heijnen
4.1 De Schelkensbeek. Een verrassende terrasbeek van Meerlebroek tot Maas. Dré Crommentuijn
Kader: Beschermd dorpsgezicht Ronckenstein. Loe Giesen
4.2 Het Beesels Broek. Natuurparel in een oude Maasmeander Angelique Aelen-Giesen
Kader: Beeselse schans, voorgoed verborgen ? Angelique Aelen-Giesen
Kader: De Baxhof en zijn eigenaren. Loe Giesen
Kader: Huis Nieuwenbroeck en de band met Bentheim Loe Giesen
4.3 De Eppenbeek. Een verrassende zijbeek van de Swalm. Hans Heijnen
4.4.1 Kasteel Hillenraad. Vaak verbouwd, maar toch een eenheid. Olaf Op den Kamp
4.4.2 De Hillenrader Bossen. Het jachtdomein van de bisschop. Olaf Op den Kamp
4.5 De Maasnielderbeek. Een beek in een oude Maasmeander ten oosten van Roermond. Reinier Akkermans en Willem Vergoossen
Kader: Kasteelboerderij Zuidewijk Spick. Els Thissen-Heynen

5 Het stroomgebied van de Swalm. Een lint van kronkelende schoonheid in een grensoverschrijdend landschap. Hans Heijnen
5.1 De Swalm tussen bron en Hariksee. Verzonken in een woud van broekbossen. Olaf Op den Kamp m.m.v. Brigitta Szyzka
Kader: Oliemolens langs de Swalm. Olaf Op den Kamp
5.2 De Swalm van Hariksee tot grens. Molens en plassen langs de Swalm. Olaf Op den Kamp en Peter Schouten
5.3 Het Elmpter Schwalmbruch. Veenmoeras in het dal van de Swalm. Bern Nienhaus en Leo Reyrink
Kader: Mycorrhiza, een schoolvoorbeeld van symbiose. Math de Ponti
5.4 Het Nederlandse deel van de Swalm. Meanderend van de Duitse grens naar de Maas. Peter Schouten
Kader: De Naborch met zijn hoeves Genoenhof en Genaanhof. Loe Giesen
Kader: De delta van de Swalm. Hans Heijnen

6 Het stroomgebied van de Roer. Groene verbinding tussen de Hoge Venen, de Eifel en het Maasdal. Olaf Op den Kamp en Math de Ponti
Kader: De naam Roer is afkomstig van Rura, godin van het water. Math de Ponti.
Kader: De invloed van tektoniek op de Roer. Hessel Woolderink.
Kader: De Roer, in 40 jaar meanderend van kolengruis naar Natura 2000. Harry Tolkamp
6.1 De Roer van grens tot monding. De wedergeboorte van een vrij meanderende rivier. Rob Geraeds en Math de Ponti
Kader: Meandering, een proces van nemen en geven. Rob Geraeds
Kader: De watermolens aan de Roer. Gerard van de Garde
Kader: De ECI-stuw in de Roer bij Roermond. Thijs Belgers
6.2 Het Herkenbosscherbroek en de Turfkoelen. Groene schakels tussen de Meinweg en het Roerdal. Jan Boeren
Kader: Natuurontwikkeling ten dienste van het Donker pimpernelblauwtje. Jan Boeren
6.3 Hoosden en de Linnerheide. Terrasovergangen en oude Roermeanders. Rob Geraeds
Kader: Een bijzondere wintergraanakker in het Linnerveld. Jan Hermans
6.4 Kasteelpark Hattem en de oude Roermeander. Natuurlijke tegenstellingen als groene oase in de kern van Roermond. Math de Ponti
Kader: Kasteeltje Hattem, het kleinste kasteel van Nederland. Math de Ponti

7 Het stroomgebied van de Vlootbeek. Duizenden jaren invloed van wind, water en de mens. Harry van Buggenum
7.1 De Vlootbeek. Natuur en cultuurhistorie in restanten van oude rivierlopen en moerassen. Harry van Buggenum en Rob Geraeds
Kader: Een romeinse muntschat langs de Vlootbeek. Harry van Buggenum
7.2.1 Kasteel Aerwinkel. Een kasteelpark met een waar arboretum. Olaf Op den Kamp
Kader: Voorjaarsbloeiers. Olaf Op den Kamp
7.2.2 Landgoed Aerwinkel. Van hakhoutbos naar spechtenparadijs. Olaf Op den Kamp
7.3 Het Munningsbosch. Oude beekbegeleidende bossen op stuifduinen. John Hannen
7.4 Kasteel Montfort. Van kasteel tot kasteeltuin. Olaf Op den Kamp
Kader: Wilde paarden, een cultureel artefact. Ton Lenders
7.5 Landgoed Rozendaal. Een gevarieerd cultuurlandschap. Olaf Op den Kamp
7.6 Het Reigersbroek. Het moeras keert terug in Midden-Limburg. Olaf Op den Kamp

8 Het stroomgebied van de Middelsgraaf. De overgang van Midden- naar Zuid-Limburg. Harry van Buggenum
8.1 Het IJzerenbosch. Vochtig loofbos, graslanden en een nieuw kalkmoeras met een verrassende biodiversiteit. Harry van Buggenum
Kader: Moeraskalk en kalkmoeras bij Gülickshof. Harry van Buggenum
8.2 De Doort. Een oud loofbos met een rijke flora en fauna. Harry van Buggenum
Kader: De Doorter plassen en dakpannenfabrieken in Echt. Benoît Locht

9 Het stroomdal van de Maas. Vormgever van het Midden-Limburgse landschap. Math de Ponti
9.1 Het Eiland in de Maas. Van landbouw via ontgrinding naar natuur. Willem Vergoossen en Reinier Akkermans
Kader: De comeback van Walburg. Jan Bogie
9.2 Koningssteen. Leerschool voor spontane ooibosontwikkeling. Gijs Kurstjens
9.3 De Lus van Linne. Herstel van een stroomdallandschap. Math de Ponti en Wouter Jansen
Kader: Vistrappen in de Maas bij de stuwen van Linne en Roermond. Thijs Belgers
9.4 Isabellegreend en Ooldergreend. Van eiland in de Maas tot natuureiland in de stad. John Hannen
Kader: Grote grazers helpen bij het beheer. John Hannen
9.5 Stadsweide, Asseltse plassen en Rijkelse Bemden. Natuurontwikkeling in weidse uiterwaarden. Math de Ponti
Kader: Het Dionysiuskerkje en het cultuurhistorisch museum in Asselt. Els Janssen-van Avesaath
Kader: Wétste nog wie sjoon ’t waas aan Meneerkens in ’t graas…….Math de Ponti

10 Natuur in de bebouwde kom. Stad, mens en natuur op weg naar symbiose Renata Bruinsma-Fortuyn en Math de Ponti
Kader: Het Kloosterwandplein, van bakplaat naar groene oase. Nikki Meijer en Sanne Kortekaas
10.1 Een (be)leefbare groene stad. Variatie in biotopen met hun soorten Math de Ponti, Renata Bruinsma-Fortuyn, John van den Berg, Wouter Jansen en Dave Prevos
Kader: Wadi’s, hotspots van biodiversiteit. John van den Berg
10.2 Het Kruiswegpark en het Oude Kerkhof in Roermond. Twee groene longen bij de Kapel in ’t Zand. Math de Ponti
Kader: Bomen en hun gezondheid. Math de Ponti

Biografieën deel 2
Literatuurlijst deel 2

Inhoudsopgave deel 3

1. De grootste biodiversiteit van Nederland Ton Lenders
Kader: Natura 2000: Europa’s natuurlijke kroonjuwelen. Ton Lenders en Martine Lejeune

Hoogterras en steilrand.
Damherten als natuurbeheerders. Ton Lenders en Peter Kolshorn
De Nachtzwaluw, ratelaar in het donker. Ernest van Asseldonk
De Bijeneter, een tropische verrassing. Ton Lenders en Jan Boeren
De Raaf, een schorre schreeuwer. Albert Kleibeuker
De Wespendief, verzot op wespen. Olaf Op den Kamp
De Wolf, persoonlijke ervaringen met een ‘gevreesde’ nieuwkomer. Wim Tegels
De Adder, symbool van Nationaal Park De Meinweg. Ton Lenders
De Gewone bronlibel, kensoort voor natuurlijke stromende wateren. Jan Hermans
Zakdrager: kale rupsen, maar geen hersenspinsels. Ernest van Asseldonk
De Medicinale bloedzuiger, genezing brengend ? Ton Lenders
De Kleine timmerbok timmert aan de weg. Rob Geraeds
De Blauwe kiekendief zoekt bewust de Meinweg op. Peter Heuts en Ernest van Asseldonk
De Knoflookpad, definitief voor uitsterven behoed ? Ton Lenders
De Grondster, verdwenen sieraad van ouderwetse heidepaden. Jan Hermans
Zonder brand geen brandplekpaddenstoelen. Ton Lenders en Marc Houben
De Gevlekte orchis precies in- en opgemeten. Marc Poeth
De Beekprik, een negenoog. Thijs Belgers
Eendagsvliegen, steenvliegen en kokerjuffers: bijzondere indicatoren. Barend van Maanen
Klein heksenkruid, zeldzame bastaard langs de Roode Beek. Jan Hermans
Fingers crossed voor de Kruisbek. Ton Lenders
De Paddenbromvlieg, een ongrijpbare sluipmoordenaar. Ton Lenders
Heksenboter, slijmzwammen op het spoor. Ton Lenders en Peter Heuts
Rode bosmieren: van groot ecologisch en economisch belang. Harry van Buggenum
Hamsters hamsteren ? Ton Lenders

Het landschap van de jonge ontginningen.
Het Wild zwijn, een oorspronkelijke bewoner ? Ton Lenders
De Grote wolfsklauw, vergane glorie ? Willem Vergoossen
De Zandhagedis profiteert van klimaatverandering. Ton Lenders
Veenmossen, bouwers van hoogveen. Jan Hermans
Vleesetende planten eten vooral insecten. Rob Geraeds en Ton Lenders
De Dodaars, gebaat bij dekkinggevende oevers. Ernest van Asseldonk
De Veldkrekel wint langzaam terrein. Ton Lenders en Wouter Jansen
Het Moerasviooltje en een uitgestorven parelmoervlinder. Harry van Buggenum
De Ingekorven vleermuis, een zeldzame uitvliegende kloosterling. Joris Verhees, Jasja Dekker en René Janssen

Rivierduin- en stuifzandgebieden.
Duits viltkruid, terug van weggeweest ? Ton Lenders
Liggende vleugeltjesbloem, pionier van droog en nat. Jan Hermans
Hengel, vissend naar water van bomen. Wouter Jansen
De Rugstreeppad – een streepje voor. Bas Raaijmakers
De Phegeavlinder, meer dan een melkdruppeltje. Reinier Akkermans
De Heikikker, kensoort van het zand. Ton Lenders
Rode bosmieren: ‘Een voor allen, allen voor een’. Harry van Buggenum

Terrasbeken rondom de Swalm.
De Bosanemoon, indicator van oude bossen. Olaf Op den Kamp
De Paardenhaarzegge, een zeldzame en bedreigde broekbossoort. Jan Hermans
Dassen en burchten, het belang van terrasranden. Hans Heijnen en Steven Jansen
Serpeling en Kopvoorn in een stroomversnelling. Thijs Belgers en Ton Lenders
Laatvlieger, pendelaar tussen gebouwd en ongebouwd. Ton Lenders

Het stroomgebied van de Swalm.
De Waterspitsmuis, hongerig zowel onder als boven water. Ton Lenders
Beenbreek, bedreigd icoon van de natte heide. Jan Hermans
Wilde gagel, een smaakmaker. Leo Reyrink en Bernd Nienhaus
De Jeneverbes doet weer aan voortplanting. Bernd Nienhaus en Leo Reyrink
De Gladde slang houdt zich niet aan landsgrenzen. Henk Schmitz
Zal de Vlottende waterranonkel zich kunnen handhaven ? Harry Tolkamp
De Zegge-korfslak in Midden-Limburg. Stef Keulen en Gerard Majoor
Muizenstaart, een vergeten onopvallende pionier. Jan Hermans
De Bittervoorn, liefhebber van grote mosselen. Ton Lenders en Wouter Jansen
De Otter, wie (er)kent hem nog niet ? Steven Jansen en Ton Lenders

Het stroomgebied van de Roer.
De IJsvogel, kensoort van schone beken en rivieren. Math de Ponti
Populieren, meer dan klompenhout. Rob Geraeds
De Greppelsprinkhaan, indicator voor ecologisch bermbeheer. Steven Jansen en Ton Lenders.
De Ringslang komt van verre. Ton Lenders
De Vermiljoenkever, een opvallend gekleurde zeldzaamheid. Rob Geraeds
De Boomvalk, een echte luchtacrobaat. Henk Beckers
Gaffellibel en Kleine tanglibel: iconische soorten van de Roer. Rob Geraeds
De Gestippelde alver, nog steeds aan de zijlijn. Victor van Schaik
Broedende Ooievaars in Midden-Limburg. Jan Boeren en Ton Lenders
De Negendoornige wintersteenvlieg, een koude badgast. Barend van Maanen
De Wijngaardslak, meegelift met het water ? Steven Jansen en Ton Lenders
Het Donker pimpernelblauwtje, helaas uitgestorven. Jan Boeren
De Grote modderkruiper, een vis op het droge ? Ton Lenders en Victor van Schaik
Eendagsvliegen, steenvliegen en kokerjuffers van de Roer. Harry Tolkamp

Het stroomgebied van de Vlootbeek.
De Patrijs, icoonsoort van het oude boerenland. Willem Maris
De Rode soldaatboktor, populatiekern in Posterholt. Rob Geraeds
De Kamsalamander, kroon op het werk bij poelaanleg en -herstel. Ton Lenders en Pieter Puts
Zevenster, de ster van het Munningsbosch. Math de Ponti
Opmars van de Kleine parelmoervlinder. Reinier Akkermans
De Blauwvleugelsprinkhaan, een meester in camouflage. Ton Lenders
De Levendbarende hagedis en het belang van kleinschaligheid. Rob Geraeds
De Moerassprinkhaan, indicator van vochtige leefgebieden. Harry van Buggenum
Steltlopers in het Reigersbroek. Jan Boeren

Het stroomgebied van de Middelsgraaf.
De Boomkikker roept op tot de aanleg van verbindingen. Harry van Buggenum
Een korte kennismaking met de biodiversiteit van bramen. Louis Reutelingsperger
De Slanke sleutelbloem als boegbeeld voor oude vochtige loofbossen. Harry van Buggenum
De Bosvleermuis, gids bij het verbinden van bossen. Ton Lenders
De Kleine ratelaar, ritselaar tussen het gras. Olaf Op den Kamp
De Wielewaal, je hoort hem wel, maar je ziet hem niet. Ernest van Asseldonk

Het stroomdal van de Maas.
De Maasplassen, een voedselbank voor watervogels. Willem Vergoossen
Stroomdalflora van de Maas. Math de Ponti
De Bever, zijn toename knaagt. Ton Lenders en John Hannen
Exoten, voorzichtigheid geboden. Olaf Op den Kamp
De Meerkikker, de enige echte waterkikker. Ton Lenders
Een bijenwand met meer dan 100 soorten angeldragers. John Hannen
Geen zwanenzang voor de Zwanenbloem. Olaf Op den Kamp
De Oeverzwaluw, niet voor één gat te vangen. Frank Oelmeijer
Het Zwervend lieveheersbeestje, kwetsbare migrant. Reinier Akkermans

Natuur in de bebouwde kom.
Vogels in de bebouwde kom. Ton Lenders
De Blauwzwarte houtbij geeft meer kleur aan het landschap. Steven Jansen
De Gierzwaluw, een slapende vlieger Wouter Jansen
Is het afgelopen met de Pijlscheefkelk ? Reinier Akkermans
Exoten in de stad, lastige nieuwkomers. Olaf Op den Kamp
De Plataan, belangrijk voor de biodiversiteit. Reinier Akkermans
De Grote bosmuis, gidssoort voor stedelijke vergroening. Ton Lenders.

Het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
Waarneming.nl
Biografieën deel 3
Literatuurlijst deel 3
Dankwoord en sponsorpagina