 (foto Olaf Op den Kamp).JPG)
De Sint-Pietersberg is een kamvormig kalkmassief van ongeveer 15 kilometer lengte aan weerszijden van de Nederlands-Belgische grens ten zuiden van Maastricht, ontstaan door erosie van de Maas (Meuse) en de Jeker (Geer). De oudste publicaties over de regionale flora, uit de eerste helft van de 19e eeuw, laten zien dat de Sint-Pietersberg toen met een buitengewoon rijke flora was bedeeld, met veel zuidelijke planten aan de noordgrens van hun areaal en meer dan dertig orchideeënsoorten. Meer gedetailleerde beschrijvingen van het begin van de 20e eeuw wijzen erop dat deze bijzondere rijkdom toen al op zijn retour was, met als hoofdoorzaak het uitgraven van planten door 'recreatieve botanisten' en bloemenverkopers. In het midden van de vorige eeuw was de ooit zo beroemde orchideeënflora van de Sint-Pietersberg nog verder achteruitgegaan, nu vooral als gevolg van het toenemende gebruik van kunstmest en de steeds intensievere mergelwinning ten behoeve van de cementindustrie.
In dit boek wordt een uitvoerig overzicht gegeven van de vroegere en actuele orchideeënflora van de Sint-Pietersberg. Het is inmiddels enkele decennia geleden dat een dergelijk overzicht is gegeven. Op basis van eerdere publicaties en onderzoek van de eerste auteur, aanvullend literatuur- en herbariumonderzoek, en talrijke excursies door de auteurs en door andere botanisten, wordt het grote verlies tijdens de afgelopen twee eeuwen opnieuw bevestigd. Diverse orchideeënsoorten worden al decennia niet meer in het gebied gesignaleerd, terwijl andere uiterst zeldzaam zijn geworden. De meeste terreinen waar er nog orchideeën groeien hebben een beschermde status en worden door middel van begrazing en/of maaien beheerd. Momenteel zijn er twee terreinen met een buitengewoon rijke orchideeënflora. Ze liggen beide aan de Belgische kant van de grens en hebben gemeen dat het groeisubstraat bestaat uit lemig, kalkrijk slib dat rond 1980 uit het aangrenzende Albertkanaal is gebaggerd. Eén van deze terreinen is een beschermd natuurreservaat en wordt op passende wijze beheerd, de andere niet. Er wordt gepleit om hierin zo spoedig mogelijk verandering te brengen, aangezien dit een van de rijkste orchideeënterreinen in de wijde omgeving is, met een brede scala soorten waaronder uitzonderlijk grote populaties Soldaatjes en Grote keverorchis, beide met tienduizenden exemplaren, alsmede enkele duizenden Bijenorchissen.
Na een korte omschrijving van de wijze waarop de diverse terreinen thans worden beheerd, wordt het toekomstige beheer van de mergelgroeve aan de Nederlandse kant van de grens besproken. De kalksteenwinning nadert hier zijn einde en de verantwoordelijkheid voor deze grote groeve wordt binnenkort aan een natuurbeschermingsorganisatie overgedragen. Er worden aanbevelingen gedaan over de wijze waarop het terrein omgevormd zou kunnen worden, teneinde minstens een deel van de soorten die hier in vroegere tijden groeiden een nieuwe kans te bieden.
